Meer dan 30 jaar wordt de muziek hier in de kerk verzorgd door Frank Heye. Wij willen hem daarvoor vandaag bijzonder danken en feliciteren.
Mag ik beginnen met een verhaaltje dat bij organisten wel bekend is. Een orgelleraar kreeg een nieuwe leerling. Hij toont hem het klavier met de witte en zwarte toetsen en vraagt dan: “Weet jij wat het verschil is tussen de witte en zwarte toetsen?” Waarop de leerling voorzichtig zegt: “De witte toetsen zijn voor de huwelijken, de zwarte voor de begrafenissen.”
Dit is een grapje, maar bij alle onwetendheid erin zegt het wel iets dat waar is. Het orgel kan zijn rol vervullen bij heel verschillende vieringen. Het is in staat alle menselijke gevoelens te verklanken, van vreugde tot droefheid, van loven tot klagen, van smeken tot danken. Het beschikt met zijn registers over een veelheid van klankkleuren, die het doet uitgaan boven alle andere instrumenten. Men noemt het orgel dan ook wel ‘de koningin van de instrumenten’. Het kan zacht en zoet spelen als een wiegenlied, het kan helder klinken als zilveren belletjes, maar ook rommelen als de donder of uitbarsten in fortissimo’s die heel de ruimte vullen.
De man die dit alles bij ons ten gehore brengt, is Frank. Drie facetten van zijn toewijding wil ik vandaag graag eens belichten.
Solist en begeleider
Frank bespeelt het orgel maar zingt ook. Veelal doet hij dit alleen. Alle liederen uit ons liedboek mogen wij hem voorleggen en hij kan er mee weg. En niet alleen die. Ook de gregoriaanse gezangen die vroeger de liturgie vorm gaven, liggen binnen zijn kunnen. Hij is dan de solist die zowel in zingen als in spelen zijn eigen stijl ontplooit.
Maar in de kerk is de organist niet alleen solist, veel vaker heeft hij te begeleiden. Hij ondersteunt dan op het orgel een zanger of zangeres, een koor, of heel de gemeenschap van gelovigen. Hij maakt zich tot dienaar van anderen die zijn steun moeilijk kunnen missen. Deze rol is Frank niet te min. Begeleiden is een kwaliteit waarin hij bijzonder uitmunt.
Liturgisch en kunstvol
De organist is een kerkmusicus. In die naam hoort men de twee kanten van zijn opdracht: zij is liturgisch en zij is artistiek.
Het doel van de liturgie is de lofprijzing van God en de opbouw van de geloofsgemeenschap. De orgelmuziek is een integrerend deel daarvan. Zij is geen pure versiering, zij is geen puur esthetisch spel, zij is niet op zichzelf gericht, zij laat zich leiden door het woord van de liturgie. Zij is zelf liturgie, verheerlijking van God. Gloria en Sanctus zijn lofprijzingen, Kyrie en Agnus Dei zijn smeekbeden. Het orgel wordt door de gelovigen te hulp geroepen om al deze verzuchtingen van het geloof tot uitdrukking te brengen.
Maar het moet dan ook echte en goede muziek zijn. Vroeger zei men wel eens dat de organist niet te veel van muziek moest kennen, het volstond dat hij de bekende gezangen kon spelen. Wij prijzen ons gelukkig dat wij een organist hebben die ook een kunstenaar is. Die artistieke kwaliteit is dikwijls te horen in het voorspel dat Frank speelt bij de liederen. Terwijl wij nog in ons liedboek bladeren naar de juiste bladzijde, is in het voorspel al de melodie te horen die wij zullen zingen. Die voorspelen zijn dikwijls ware kunststukjes. Zich uitleven als artiest kan Frank dan voluit bij de sortie, het slotstuk waarin hij graag eens het orgel laat daveren dat heel de kerk ervan trilt.
Geduldig en mild
Een derde kwaliteit die ik bij Frank waardeer, is zijn geduld en pastorale mildheid. Soms wordt een beroep op ons gedaan voor een dienst, een huwelijk of een uitvaart, door mensen die niet meer vertrouwd zijn met de liturgie en kerkmuziek weinig smaken. Zij vragen dat ‘hun’ muziek mag spelen, de muziek die zij kennen en verstaan, maar die meestal uit een heel andere wereld komt dan de liturgie. Dat zo’n verzoek voor de organist en voor ons onprettig is, is toch goed te verstaan. Maar wij laten het in een pastoraal meevoelen in zekere mate toe. We danken Frank dat hij deze mildheid deelt.
Voorspel van hemels leven
Welke hoge waarde de muziek in de kerk heeft wordt telkens weer uitgesproken in de prefatie van de mis. Volgens de prefatie is onze lofprijzing op aarde een deelname aan de lofprijzing die engelen en heiligen brengen in de hemel. Zij is voorspel van het hemels leven, praeludium vitae aeternae. Een bekende Engelse dichter, John Donne, heeft dit in een vers zogeformuleerd:
“Nu ik op weg ben naar dat heilig oord
waar ik met al uw engelenkoren
voor eeuwig uw muziek zal zijn –
zie, ik sta aan de poort
en stem mijn instrument
en wat ik ginds zal doen
repeteer ik hier al van tevoren.”
Jos Verstraeten 9 oktober 2021
